تجهیزات آزمایشگاهی جزو حیاتی ترین ابزارها در هر آزمایشگاه تحقیقاتی، صنعتی یا آموزشی محسوب می‌شوند. عملکرد دقیق و ایمن این تجهیزات نقش مستقیم در کیفیت نتایج آزمایش‌ها دارد. با این حال، مانند هر وسیله‌ی مکانیکی یا الکترونیکی، تجهیزات آزمایشگاهی نیز در طول زمان دچار استهلاک یا خرابی می‌شوند. در چنین شرایطی، تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت آزمایشگاه مطرح می‌شود.
در این مقاله از بلاگ تخصصی تولیدی تاپ، به‌صورت جامع بررسی می‌کنیم که چرا تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی اهمیت دارد، در چه زمانی باید اقدام به تعمیر کنیم، نشانه‌های خرابی چیست، فرآیند تعمیر شامل چه مراحلی است، و در چه مواقعی بهتر است به جای تعمیر، تجهیز جدید تهیه شود.
تعریف تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی
تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که با هدف بازگرداندن عملکرد طبیعی دستگاه های آزمایشگاهی انجام می‌شود. این اقدامات ممکن است شامل تعویض قطعات معیوب، تنظیمات فنی، کالیبراسیون مجدد یا حتی به‌روزرسانی نرم افزاری باشد.
در واقع، تعمیرات آزمایشگاهی دو نوع اصلی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
-
تعمیرات اصلاحی (Corrective Maintenance): زمانی که خرابی رخ داده و نیاز به رفع فوری مشکل وجود دارد.
-
تعمیرات پیشگیرانه (Preventive Maintenance): که شامل بررسی دوره‌ای و سرویس های منظم برای جلوگیری از بروز خرابی در آینده است.
اگر با مفهوم نگهداری و پیشگیری آشنایی ندارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی راهنمای نگهداری از تجهیزات آزمایشگاهی را در بخش بلاگ تولیدی تاپ مطالعه کنید تا ارتباط دقیق بین نگهداری و تعمیر را بهتر درک نمایید.
چرا تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی اهمیت دارد؟
بی‌توجهی به وضعیت تجهیزات آزمایشگاهی می‌تواند باعث اختلال در نتایج آزمایش‌ها، کاهش بهره وری و حتی بروز خطرات ایمنی شود. برخی دلایل مهم اهمیت تعمیر به شرح زیر است:
-
افزایش طول عمر تجهیزات گران‌قیمت
-
کاهش هزینه‌های تعویض و خرید مجدد
-
حفظ دقت و صحت داده‌های آزمایشگاهی
-
کاهش احتمال بروز حوادث در محیط کار
از سوی دیگر، برخی تجهیزات مانند هود آزمایشگاهی، دوش و چشم شوی اضطراری یا سینک آزمایشگاهی تخصصی اگر درست کار نکنند، می‌توانند خطرات جدی برای کاربر ایجاد کنند.
چه زمانی باید تجهیزات آزمایشگاهی را تعمیر کرد؟
تعمیر به موقع می‌تواند از بسیاری از هزینه های بعدی جلوگیری کند. علائمی که نشان می‌دهد زمان تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی شما رسیده عبارتند از:
-
کاهش دقت اندازه‌گیری یا تغییر در نتایج آزمایش
-
ایجاد صداهای غیرطبیعی یا ارتعاش در دستگاه
-
بروز خطاهای نرم‌افزاری یا نمایشگر
-
نشت مواد شیمیایی از محل اتصالات یا شیلنگ‌ها
-
کاهش فشار، دما یا سرعت کارکرد نسبت به حالت عادی
در این شرایط، توقف کوتاه برای بررسی و تعمیر دستگاه بهتر از ادامه کار با وسیله معیوب است، چون خرابی ممکن است گسترده‌تر شود.
مراحل تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی
فرآیند تعمیر یک دستگاه آزمایشگاهی استاندارد معمولا شامل مراحل زیر است:
-
بررسی اولیه و عیب‌یابی دقیق: تکنسین با استفاده از ابزارهای اندازه‌گیری، علت خرابی را شناسایی می‌کند.
-
تهیه قطعات جایگزین: استفاده از قطعات اصلی و دارای گارانتی اهمیت زیادی دارد تا از خرابی مجدد جلوگیری شود.
-
تعمیر یا تعویض قطعات معیوب: این بخش شامل کار مکانیکی یا الکترونیکی روی دستگاه است. برای آشنایی با نحوه نصب صحیح و اصولی تجهیزات جدید، مطالعه مقاله مراحل و استانداردهای نصب تجهیزات آزمایشگاهی می‌تواند دید بهتری به شما بدهد.
-
کالیبراسیون مجدد: پس از تعمیر، دستگاه باید کالیبره شود تا دقت اندازه‌گیری‌ها بازگردد.
-
تست نهایی و تایید عملکرد: دستگاه پس از آزمایش مجدد آماده‌ی استفاده می‌شود.
تعمیر یا تعویض؟ کدام بهتر است؟
در بسیاری از موارد، تصمیم بین تعویض یا تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی به عواملی مانند هزینه تعمیر، عمر مفید دستگاه، دسترسی به قطعات یدکی و اهمیت دقت دستگاه بستگی دارد.
-
اگر هزینه تعمیر بیش از ۵۰٪ قیمت دستگاه جدید باشد، معمولا تعویض گزینه منطقی تری می‌باشد.
-
اگر دستگاه هنوز پشتیبانی فنی و قطعه دارد، تعمیر آن توجیه اقتصادی دارد.
-
در مواردی که دستگاه در عملکرد کلی آزمایشگاه حیاتی است، خرید یک مدل جدید ممکن است امنیت بیشتری ایجاد کند.
از این رو اگر قصد تعویض تجهیزات آزمایشگاهی خود را دارید، به شما همراهان گرامی پیشنهاد می‌کنیم قبل از تصمیم نهایی، مقاله راهنمای کامل خرید تجهیزات آزمایشگاهی را مطالعه کنید تا انتخابتان آگاهانه‌تر باشد.
نقش سرویس و نگهداری پیشگیرانه
بخش بزرگی از خرابی های تجهیزات، به دلیل عدم انجام سرویس دوره‌ای و نگهداری منظم است. این سرویس‌ها شامل تمیز کردن فیلترها، بررسی اتصالات، تنظیم سنسورها، تعویض روغن یا گاز مخصوص و بررسی کالیبراسیون هستند.
یک برنامه منظم نگهداری می‌تواند تا ۴۰٪ هزینه‌های تعمیرات آینده را کاهش دهد. همچنین با شناسایی مشکلات کوچک قبل از بزرگ شدن، ایمنی کار و پایداری نتایج آزمایش شما تضمین می‌شود.
نکته مهم: شیرآلات آزمایشگاهی و اهمیت بررسی مداوم آنها
یکی از بخش های کمتر مورد توجه در آزمایشگاه، شیرآلات آزمایشگاهی می‌باشد. هرگونه نشتی، گرفتگی یا خرابی در این شیرها می‌تواند منجر به آلودگی متقاطع یا هدر رفتن مواد شیمیایی شود. برای شناخت بهتر انواع شیرآلات استاندارد و نکات تعمیر و تعویض آنها، توصیه می‌کنیم مقاله راهنمای کامل شناخت انواع شیرآلات آزمایشگاهی استاندارد را از بلاگ تولیدی تاپ حتما مطالعه نمایید.
سخن پایانی
تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی فرآیندی ضروری برای حفظ عملکرد دقیق، ایمن و اقتصادی هر آزمایشگاه است. انجام به‌موقع تعمیرات، همراه با نگهداری پیشگیرانه، باعث افزایش طول عمر تجهیزات و کاهش هزینه‌های کلی می‌شود.
در نهایت، توصیه می‌شود تعمیر تجهیزات آزمایشگاهی همیشه توسط افراد متخصص و با استفاده از قطعات اصلی انجام شود تا دقت و ایمنی محیط کار تضمین گردد.